Een scheiding is ingrijpend, zeker als er kinderen in het spel zijn. Naast emotionele en praktische veranderingen komt er ook veel kijken op juridisch vlak. Een veelgestelde vraag: blijft het ouderlijk gezag hetzelfde na de scheiding? En zo ja — wat verandert er dan wel?

In deze blog leggen we uit wat ouderlijk gezag inhoudt, wat er meestal wél blijft zoals het was, en welke regels recent zijn gewijzigd zodat je weet waar je aan toe bent.

Wat is ouderlijk gezag precies?

Ouderlijk gezag betekent dat je als ouder verantwoordelijk bent voor de verzorging en opvoeding van je kind. Het houdt in dat je belangrijke beslissingen mag én moet nemen over het leven van je kind — over zaken zoals:

• schoolkeuze
• medische behandelingen
• paspoorten
• verhuizen, eventueel naar het buitenland
• opvoeding, ook in culturele of religieuze zin

Als jullie allebei het gezag hebben, delen jullie deze verantwoordelijkheden. Dat geldt ongeacht of het kind bij de ene ouder woont, of dat de samenwerking soms moeizaam is.

Wat verandert er in de praktijk niet bij een scheiding?

Hoewel een scheiding veel verandert, gelden de volgende punten meestal:

• Gezag blijft bestaan: jullie blijven gezaghebbend ouder(s), tenzij de rechter in uitzonderlijke gevallen anders beslist.
• Samen beslissen over belangrijke zaken blijft verplicht (school, gezondheid, etc.).
• Informatie-uitwisseling blijft belangrijk: beiden hebben recht op rapporten, schoolinformatie, medische gegevens, zolang je in gezag zit.
• Recht op inzage en overleg ook als het kind grotendeels bij één ouder verblijft.

Kortom: scheiden betekent niet automatisch: verliezen van gezag of rechten.

Wat is er sinds 1 januari 2023 veranderd?

Er is sinds kort wél een belangrijke wetwijziging doorgevoerd. Deze verandering heeft vooral te maken met erkende kinderen (wanneer de vader of partner een kind erkent) en niet-gehuwde of niet-geregistreerde ouders.

Nieuwe regel: Automatisch gezamenlijk gezag bij erkenning

• Sinds 1 januari 2023 krijgen ongehuwde of niet-geregistreerde partners die hun kind erkennen automatisch gezamenlijk ouderlijk gezag met de moeder. 
• Dat wil zeggen: je hoeft niet langer apart naar de rechtbank om gezag aan te vragen in die gevallen.

Uitzonderingen op deze automatische gezagsregeling

Dat betekent niet dat automatisch gezag in alle gevallen geldt. Enkele uitzonderingen zijn:

• Er is al een voogd voor het kind.
• De moeder is minderjarig of staat onder curatele (of een andere situatie waardoor zij niet automatisch gezag kan hebben).
• De erkenner heeft al eerder gezag gehad (of het verzoek daarvoor al is afgewezen).
• Bij de erkenning is vervangende toestemming van de rechter gebruikt (bijv. wanneer de moeder toestemming voor erkenning weigert).
• Moeder en erkenner verklaren bij de erkenning dat alleen de moeder gezag zal hebben.

Lees meer over ouderlijk gezag en voogdijgezag op:
🔗 https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderlijk-gezag/vraag-en-antwoord
🔗 https://www.rechtspraak.nl/Onderwerpen/gezag 

Voor kinderen geboren of erkend vóór 1 januari 2023

• Voor kinderen die vóór die datum zijn erkend door een niet-gehuwde ouder geldt de oude situatie: het gezamenlijk gezag moet aangevraagd worden bij de rechtbank. Het gebeurt niet automatisch. 

Waarom deze veranderingen?

De aanpassing is bedoeld om de procedures eenvoudiger en duidelijker te maken, zodat meer ouders automatisch en zonder extra juridische stappen het gezamenlijke gezag krijgen. Het sluit beter aan bij hoe gezinnen in de praktijk functioneren – veel kinderen hebben al twee betrokken ouders, ook al zijn die ouders niet getrouwd of geregistreerd partners.

Praktische tips & aandachtspunten voor gescheiden ouders of ouders in scheiding

Als je (in scheiding ligt of gaat) met gezamenlijk gezag, of als je wilt weten hoe het in jouw situatie zit, kunnen deze tips helpen:

1. Check wanneer het kind erkend is. Is dat vóór of ná 1 januari 2023? Dat bepaalt of automatisch gezamenlijk gezag geldt.
2. Bekijken of een van de uitzonderingen op jou van toepassing is. Bijvoorbeeld: is er al een voogd? Of is er bij erkenning iets afgesproken over wie gezag krijgt?
3. Ouderschapsplan maken. Leg vast wie wat besluit, wie wanneer geïnformeerd wordt, en hoe het overleg gaat — zo veel mogelijk praktisch en duidelijk.
4. Hulp inschakelen bij conflicten. Bijvoorbeeld mediation, juridische advies, of gemeentelijke opvoedondersteuning.
5. Documenten bij de hand hebben. Bewijs van erkenning, geboorteakte, eventueel verklaringen rond erkenning of afwijkingen. Deze kunnen nodig zijn om te zien welke regels voor jullie gelden.

Conclusie

• Als ouders met gezag gaan scheiden, verandert dat gezag in de meeste gevallen niet automatisch.
• De recente wetgeving (vanaf 1 januari 2023) maakt het makkelijker voor niet-gehuwde ouders die erkenning doen om automatisch gezamenlijk gezag te krijgen — in veel, maar niet alle gevallen.
• Ken je eigen situatie: erkenning, datum, juridische uitzonderingen, wat jullie zijn overeengekomen.

***

Dit blog is geschreven door Icare. Icare is deel van het kernteam van Lisa Lelystad.  Icare JGZ biedt jeugdgezondheidszorg in Lelystad. Zwangeren met vragen over het aanstaande ouderschap, de zwangerschap, de bevalling en ouders met vragen over hun kinderen met de leeftijd van 0 t/m 4 jaar kunnen terecht bij de Jeugdgezondheidszorg van Icare. Regelmatig deelt Icare JGZ handige tips en weetjes via hun Instagram kanaal @icare_jgzlelystad.